Resmî yetkilerle donatılmış bir Yapay Zekâ Bakanı. Hükümet, “Diella” isimli yapay zekâ sistemini, yolsuzlukla mücadele ve kamu ihalelerinin denetimi görevlerine resmen atadı.
Bu karar, yalnızca bir teknoloji şovu değil; devlet mekanizmasının çekirdeğine doğrudan bir makinenin yerleştirildiği, dünya tarihinde ilk kez görülen bir yönetişim modeli olarak değerlendiriliyor.
Uyumayan, rüşvet almayan, saniyelerde belge inceleyen bir bakan: diella
Başbakan Edi Rama tarafından tanıtılan Diella, insan bir bakan değil—tamamen dijital bir denetçi.
Görevleri ise oldukça kapsamlı:
-
Kamu alım süreçlerini gerçek zamanlı izlemek,
-
Şüpheli sözleşmeleri işaretlemek,
-
Harcama modellerini analiz ederek riskli işlemleri ortaya çıkarmak,
-
Olası yolsuzluk girişimlerini gerçekleşmeden önce tespit etmek.
Diella, farklı devlet veri tabanlarından gelen bilgileri eşleştirerek insan bürokrasisinin aylarca sürecek incelemelerini saniyelere indiriyor. Özellikle uzun yıllardır yolsuzlukla mücadelede zorlanan Arnavutluk için bu sistem, “radikal bir temiz sayfa” girişimi olarak görülüyor.
Tartışmalar büyüyor: bir yapay zekânın bakan olması hukuken mümkün mü?
Atama, dünya medyasında geniş yankı uyandırırken, beraberinde önemli soruları da gündeme getirdi.
Hukukçular, bir yapay zekânın bakanlık yetkisine sahip olmasının anayasal sonuçlarını sorguluyor:
-
Diella hata yaparsa sorumluluk kime ait olacak?
-
Vatandaşlar bir algoritmanın kararına nasıl itiraz edecek?
-
Gizlilik ihlali riski doğar mı?
Teknoloji etiği uzmanları ise daha temel bir soruyu tartışıyor:
“Devlet gücü insandan makineye devredilebilir mi?”
Muhalif bazı siyasetçiler de kararın, “reform görüntüsü altında sistemsel sorunlardan dikkat kaçırma hamlesi” olduğunu savunuyor.
Başarırsa model olur, başarısız olursa dünya geri adım atar
Diella henüz yolun başında. Ancak etkisi şimdiden küresel:
Bu deney başarıya ulaşırsa, yolsuzlukla mücadelede sıkıntı yaşayan pek çok devletin Arnavutluk’u örnek alması bekleniyor. Tersi durumda, yapay zekânın yönetime entegrasyonu on yıllarca ertelenebilir.
Kesin olan tek şey:
Tarihin kodlarla yazıldığı yeni bir dönemin başlangıcına tanıklık ediyoruz.
